Hitit Sanatında Mühürcülük
Gliptik olarak tanımlanan mühürcülük, Hitit sanatının önemli bölümlerinden birini oluşturmaktadır.
Mühürler, Eski Krallık Dönemi'nden (M.Ö. 1650-1450) İmparatorluk Dönemi sonlarına ( M.Ö. 1450-1200) kadar değişik formlarda yapılmıştır.
Damga mühür şeklinde olan Hitit mühürleri çekiç başlı, iki yüzlü dışbükey düğme şekilli, beş yüzlü damga gibi formlarda üretilmiştir. Silindir mühürler ise çok az kullanılmıştır.
Mühürler üzerinde Hitit memurlarının ve herhangi bir unvana sahip olmayan kişilerin hiyeroglif isimleri ve bezeme amaçlı insan ve hayvan betimleri bulunmaktadır.
Mühürlerdeki bu betimlemeler Hititlerin yazılı belgelerinde bulunan birçok dini törenlerin resimsel anlatımı içermektedir. Bu sahnelerden sadece adını öğrendiğimiz bir çok kült eşyası, mobilya, giysi, çanak çömlek türü gibi objeler Hitit maddi kültür hayatı ile ilgili bilgileri öğrenmemizde son derece yardımcı olmaktadır.
Hitit mühürleri hiyeroglif ve çivi yazısı ile yazılmaktaydı. Ancak çivi yazısı kullanımı sadece kral ve kraliçe, bazı kral ailesine özgü bir ayrıcalıktı. Memur ve halk mühürlerinde ise sadece hiyeroglif yazı yer alırdı.
Krali mühürlerde orta alanda hiyeroglif yer alırken; bu orta alanı çevreleyen dış kenarda çivi yazılı bir lejant yer almaktadır.
Genellikle mühür alanının ortasında kralın adı ve kanatlı güneş kursu yer alırdı. Çevresindeki çivi yazısında ise yine kralın adı ve atalarının adları yazılı olurdu.
Hitit kral ve kraliçelerinin ortak mühürleri olduğu gibi sadece kraliçelerin de bağımsız mühürleri bulunmaktaydı. Bunlarda kralın kine oldukça benzemekteydi.
Krallar ve kraliçeler dışında yüksek saray memurlarının ve soyluların da mühürleri bulunabilmekteydi.
Mühürler bir nesne ve ya malın;
-Sahibini belirlemekte.
-Yapanı ve yollayanı tanıtmakta.
-Güvenliğini sağlamakta.
-Ölçüsünü, ağırlığını, içeriğini ve kapasitesini açıklamakta.
-Mektup, sözleşme, ferman, tüzük gibi belgeleri onaylamakta.
-Bir yazının doğruluğunu onaylamakta.
-Bir anlaşma içinde kişinin ve tarafların varlığını kanıtlamakta kullanılmıştır.
-Kötülüklerde korunmaya yarayan bir çeşit muska ya da tanrılara adak sunma amacıyla kullanımının yanı sıra imza olarak ve ya ait oldukları kişinin toplumdaki yerini belirleyen birer statü eşyası yerine de geçmiştir.
Üç ana işleve sahip olduğu görülür;
1) Onama: günümüzde imza işlevine benzer. Belgelerde bu belgeyi yazdıran ve şahitlerin mühürleri bulunmaktadır. Bu mühürler, belgenin içeriğini, gerçekliğini, doğruluğunu göstermektedir.
2) Güvenlik Garantisi: Yazılı belgelerden çok bir kap, paket ya da bir mekanın içeriğinin güvenliği için kullanılmıştır. İçlerinde bulunan malzemenin tam ve eksiksiz korunduğunu garanti etmek amacı taşımıştır.
Bir oda ya da deponun kapısının mühürlenmesi de o mekana izinsiz girilmediğini ve içinde bulunan eşyanın güvenliğini sağlamaktaydı.
3) Mülkiyet Göstergesi: Bir kaba yada bir pakete bağlanan mührün kime ait olduğu yada tapınak ve ya saray gibi hangi kuruma ait olduğunu belirtmekteydi.
 |
| Resim 1) Hattuşa. Kral Alluvamna'ya ( M.Ö. 1510-1500) ait mühür baskı. Resim 2) Hattuşa. Kral II. Huzziya'ya ( M.Ö. 1480-1460) ait mühür baskı. Resim 3) Hattuşa. Kral I. Arnuvanda'ya ve Kraliçe Aşmunikal'a (M.Ö 1440-1420) ait mühür baskısı. |
 |
| Resim 4) Hattuşa. Kral II. Murşili'ye ( M.Ö. 1345-1315) ait üç mühür baskısı |
 |
| Resim 5) Hattuşa. Kral Şuppiluliuma'ya (M.Ö. 1380-1345) ait mühür baskı Resim 6) Ugarit. Kral Şuppiluliuma'ya ve Tavaannaya (kraliçeye) ait mühür baskısı |
Yorumlar